Als levend organisme kan een boom altijd onverwachte problemen met zich meebrengen. Zelfs een goed onderhouden boom kan omvallen en zo schade aan derden veroorzaken. Daarom zou elke publieke entiteit een bomenbeheerplan moeten hebben. Wat zegt het nieuwe Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek hierover? En welke goede praktijken hanteert Beringen op het gebied van preventie, aansprakelijkheid en onderhoudskosten?
Steeds vaker worden steden en gemeenten geconfronteerd met schade door omvallende bomen, takken die bezwijken onder de kracht van een storm, of wortels die het asfalt omhoogduwen. Ook schade aan particuliere eigendommen door gemeentelijke bomen komt steeds vaker voor.
“De eigenaar of bewaarder, in dit geval de publieke overheid, is verantwoordelijk voor de gebrekkige zaak. Een zaak is gebrekkig als het een abnormale eigenschap vertoont die schade veroorzaakt. Of volgens het nieuwe Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek: ‘Als het goed niet de veiligheid biedt die men gerechtigd is te verwachten.’ Als iemand anders dan de eigenaar bewaarder wordt, bijvoorbeeld door de eigendom van de eigenaar uit te baten, neemt deze bewaarder de verantwoordelijkheid van de eigenaar over en is dus onderworpen aan dezelfde verplichting van onderhoud en nazicht,” vertelt Paul De Caluwe.
Het kan echter altijd gebeuren dat een van de bomen, die perfect onderhouden is, toch schade veroorzaakt. Het is immers niet altijd eenvoudig om defecten vast te stellen, maar als eigenaar of bewaarder kunt u toch aansprakelijk worden gehouden. Daarom is het van belang om uw groenvoorzieningen goed te onderhouden of te laten onderhouden.
Hoe te reageren bij schade?
Heeft een van de bomen van de gemeente schade veroorzaakt aan een naburige eigendom? Bij schade is het van primordiaal belang dat het bewijs wordt veiliggesteld: zorg voor duidelijke vaststellingen en neem pertinente foto's van de betrokken boom of van de tak die de schade heeft veroorzaakt, zodat kan worden nagegaan of de boom al dan niet een gebrek vertoonde.
"Neem in geen geval de aansprakelijkheid op u en suggereer niet dat deze mogelijk kan worden ingeroepen. Als de aansprakelijkheid wordt betwist en er toch maatregelen genomen worden door het gemeentepersoneel, geef dan duidelijk in uw communicatie aan dat het niet om een aanvaarding van aansprakelijkheid gaat," adviseert Paul verder.
Denk ook aan het documenteren van de onderhoudswerkzaamheden aan de bomen, raadt hij aan. Een schadegeval is een kans om de kwaliteit van het onderhoud in vraag te stellen en aanpassingen te doen. Het uitwerken van een preventiestrategie helpt om situaties die gevaarlijk kunnen zijn en schade kunnen veroorzaken direct te identificeren, zodat onmiddellijk de juiste maatregelen kunnen worden genomen door het gemeentepersoneel.
Groenonderhoud in Beringen: hoe pakt de stad het aan?
De vermindering van risico's, prioriteit geven aan diversiteit en duurzaamheid van soorten, en de bestrijding van de gevolgen van de klimaatverandering: dat zijn de doelstellingen die de stad Beringen zich heeft opgelegd in hun bomenbeheerplan, compleet met een inventaris van al haar bomen én alle data en verslagen van de uitgevoerde opmetingen en onderhoudsbeurten.
Duurzame samenwerking
De vermindering van risico's, prioriteit geven aan diversiteit en duurzaamheid van soorten, en de bestrijding van de gevolgen van de klimaatverandering: dat zijn de doelstellingen die de stad Beringen zich heeft opgelegd in hun bomenbeheerplan, compleet met een inventaris van al haar bomen én alle data en verslagen van de uitgevoerde opmetingen en onderhoudsbeurten.
Welke schadegevallen komen het meeste voor?
De stad Beringen heeft heel wat bossen en daar waren dan ook de meeste schadegevallen te vinden. Daarom heeft de stad besloten om 'mantel- en zoomvegetatie' te voorzien – een mantelstrook aan de randen van de bossen nabij de perceelsgrenzen, bestaande uit struiken en hagen.
Daarnaast komt de 'ondergroei' – een strook naast de mantelvegetatie met kruiden, bloemen en grassen. Tijdens de uitrol van het Bomenbeheerplan werd de regio in Beringen getroffen door een zware storm. In gebieden waar de bomen al waren gesnoeid, was de schade minimaal. In de zone waar nog geen snoei had plaatsgevonden, was de schade opvallend groter. Andere schadegevallen die men ook nog tegenkwamen waren vallende takken op hekken, voertuigen, of daken van huizen, of schade door wortels van stadsbomen die het pad omhoogduwen.
De juiste boom op de juiste plek
Bomen zijn levende organismen die aandacht nodig hebben. In stressvolle situaties (verplanten, vervuiling, verbouwingen vlak bij de boom, ...) kunnen ze verzwakken. "De juiste boom op de juiste plek”, dat is het motto van de stad Beringen. Er wordt gecontroleerd op verschillende parameters; bijvoorbeeld of de boom voldoende groeiruimte heeft, zowel ondergronds als bovengronds, of hij geen ondersteuning nodig heeft om te groeien, enzovoort. Bij de aanplant voorziet men waar nodig wortelgeleiding om schade in de toekomst te voorkomen.
Om ervoor te zorgen dat de aanplantingskeuzes goed doordacht zijn en bijdragen aan de leefomgeving, werken verschillende gemeentelijke diensten samen, soms ook met externe experts: dienst wegen en publieke ruimten, milieudienst, ruimtelijke ordening, communicatie, de juridische dienst, …
Een bomenbeheerplan. Hoe werkt dit juist?
Beringen is voor het onderhoud van de bomen opgedeeld in vier zones voor de volwassen bomen en twee zones voor de jonge bomen. Om de vier jaar krijgen volwassen bomen een onderhoudssnoei en jonge bomen hun begeleidingssnoei. Daarnaast worden bomen jaarlijks gecontroleerd op stamschot. Zo heeft de stad oude bomen in vier jaar al vijf keer gezien voor beheer en jonge bomen zes keer.
Om de gezondheid van de bomen te controleren gebeurt er om de vier jaar een ‘visuele boombeoordeling’. Risicobomen worden jaarlijks bekeken. En wanneer nodig kan daar een nader technisch onderzoek op komen door een tomogram of een trekkrachtproef. Deze mechanische stabiliteitstest helpt om het risico op omvallen te evalueren en zorgt ervoor dat de boom geen gevaar voor de veiligheid vormt. Dit soort tests worden ook uitgevoerd op andere bomen die een grondiger onderzoek vereisen.
In de toekomst gaat de stad dit nog uitbreiden naar bomen op eventlocaties en speelpleinen. Die zullen ook jaarlijks een controle krijgen.
De implementatie van dit bomenbeheerplan heeft gezorgd voor een beter en gezonder bomenbestand, wat automatisch leidt tot minder schadegevallen. Positief is ook dat het beheer betaalbaarder is geworden.
In een volgende editie komt de getuigenis van de gemeente Andenne aan bod, evenals de aandachtspunten van de directeur van het Observatoire Wallon de la Santé des Forêts, vooral in het licht van de klimaatuitdagingen die de gezondheid van bomen bedreigen.
