In België ervaren vrouwen vaker last van chronische en psychische aandoeningen dan mannen. Lees in dit artikel meer over de gezondheidsuitdagingen voor vrouwen waaronder fysieke, economische en sociale drempels en de verschillen in behandeling door gender gerelateerde vooroordelen.
1. Een kwetsbaardere gezondheidstoestand bij vrouwen in België
Chronische ziekten treffen vooral vrouwen
Chronische ziekten, gedefinieerd als langdurige aandoeningen (minstens 6 maanden volgens het RIZIV), komen vaker voor bij vrouwen. Volgens het Belgisch Observatorium voor chronische ziekten van het RIZIV verklaarde 31,3% van de Belgische vrouwen in 2018 aan minstens één chronische ziekte te lijden, tegenover 27,2% van de mannen. Die ziekten duren doorgaans meer dan zes maanden en hebben een grote impact op de levenskwaliteit. De meest voorkomende chronische ziekten bij vrouwen zijn lumbago (lage rugpijn), artrose, allergieën, cervicalgie (nekpijn), verhoogde bloeddruk en verhoogde cholesterol.
Bron: Gezondheidsenquête, Sciensando, 2018 [1]
Laatste beschikbare cijfers – Gezondheidsenquête, Sciensano, 2018.
2. Mentale gezondheid: aanhoudende verschillen tussen mannen en vrouwen
Angststoornissen en depressies behoren tot de meest voorkomende problemen. Ze worden sterk beïnvloed door de omstandigheden waarin mensen leven, werken en ouder worden, maar ook door genderongelijkheid.
Volgens de enquête van Sciensano van 2018 (laatste beschikbare cijfers), had 14,2% van de vrouwen last van angststoornissen tegenover 7,9% bij de mannen. Voor depressie was de prevalentie 10,7% bij vrouwen en 8% bij mannen. Die verschillen illustreren de uiteenlopende impact van de economische en sociale context op de mentale gezondheid bij vrouwen.
"Volgens de WHO zijn psychische stoornissen een van de grootste uitdagingen voor de volksgezondheid in Europa, aangezien ze daar de belangrijkste oorzaak van invaliditeit zijn, de tweede oorzaak van werkonderbreking en de derde oorzaak van de totale ziektelast, na hart- en vaatziekten en kanker"2.
3. Nog steeds grote economische obstakels
Economische ongelijkheid tussen vrouwen en mannen blijven grote gevolgen hebben voor de gezondheid. Vrouwen zijn sterk vertegenwoordigd in parttimejobs en in minder goed betaalde sectoren, komen moeilijker in leidinggevende functies terecht en krijgen een lager pensioen. Door die realiteit stijgt het risico dat ze afzien van zorg.
Een onderzoek van het ziekenfonds Solidaris uit 2019 (laatste beschikbare cijfers) heeft aangetoond dat 46% van de vrouwen in de Federatie Wallonië-Brussel om financiële redenen had afgezien van ten minste één gezondheidszorgbehandeling, tegenover 33% van de mannen. Dat percentage steeg tot bijna 60% bij eenoudergezinnen, waarvan 80% wordt geleid door een vrouw.
Naast de directe kosten van een consultatie of een behandeling zijn er nog tal van andere belemmeringen: vervoer, kinderopvang, loonverlies door afwezigheid, ... En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat sommige medicijnen niet volledig worden terugbetaald. Vrouwen in een kwetsbare situatie zijn soms ook minder goed gedekt door een aanvullende verzekering. Toch kan de keuze voor een ambulante of hospitalisatieverzekering de financiële last aanzienlijk verlichten.
4. Fysieke drempels die de toegang tot zorg bemoeilijken
De geografische nabijheid van gespecialiseerde medische centra speelt een belangrijke rol. Voor vrouwen in landelijke gebieden kan een bezoek aan een gynaecoloog een lang traject betekenen. Maar een regelmatige opvolging bij een gynaecoloog is essentieel, vooral tijdens een zwangerschap wanneer er vaker consultaties nodig zijn. De afstand kan belemmerend zijn om medische aanbevelingen op te volgen.
Ook wachttijden vormen een obstakel. Vrouwen nemen nog steeds grotendeels de familiale verantwoordelijkheden op zich, wat hun beschikbaarheid voor medische afspraken beperkt. Indirecte kosten, zoals kinderopvang of inkomstenverlies, komen nog boven op de bestaande belemmeringen.
Tot slot ondervinden vrouwen met een handicap specifieke problemen: de toegankelijkheid van infrastructuur, onvoldoende aandacht voor hun specifieke behoeften, ... Het zijn stuk voor stuk knelpunten die meer aandacht verdienen.
5. Ook sociale en culturele drempels zijn niet te onderschatten
De stigmatisering van bepaalde aandoeningen, zoals psychische stoornissen, kan heel wat vrouwen afschrikken om hulp te zoeken. Bovendien hebben ook culturele normen een invloed op het gedrag: toegang tot reproductieve gezondheidszorg kan in bepaalde milieus soms beperkt zijn.
Ook gebrek aan informatie speelt een rol. Vrouwen zijn soms niet op de hoogte van de beschikbare diensten of minimaliseren de symptomen uit onwetendheid of berusting.
6. Ongelijke behandeling in het gezondheidssysteem zelf
Naast de toegang blijven er ook vooroordelen bestaan in de zorgverlening. Sandrine Detandt, professor psychologie aan de ULB, wijst erop dat studies hebben aangetoond dat vrouwen met een gelijkwaardige aandoening soms minder snel of zelfs helemaal geen pijnstillers krijgen op de spoedafdeling. Een fenomeen dat te verklaren valt door nog steeds sterk verankerde stereotypen: een vooringenomen perceptie dat vrouwen hun pijn overdrijven, waardoor ze in de ogen van het medisch personeel minder serieus worden genomen3.
7. Welke pistes voor meer gelijkheid in de gezondheidszorg?
Dit grondige onderzoek naar de gezondheid van vrouwen in België wijst op een complex landschap, gekenmerkt door meerdere uitdagingen. Van chronische ziekten over economische en sociale ongelijkheid tot drempels bij de toegankelijkheid van de zorg, vrouwen worden geconfronteerd met aanzienlijke hindernissen. De gegevens benadrukken de nood aan acties en initiatieven voor een laagdrempelige toegang tot gezondheidszorg. De maatschappij moet bewust worden gemaakt van de specifieke uitdagingen rondom de gezondheid van vrouwen om zo een meer gelijkwaardig gezondheidssysteem te bevorderen.
Apps voor digitale geneeskunde zijn in opkomst in België. Ze bieden de mogelijkheid om regelmatiger en tegen lagere kosten medische controle op afstand uit te voeren en vereenvoudigen de toegang tot gezondheidszorg. Lees ons artikel Gezondheidsapps en digitale geneeskunde.
Bronnen:
1: Sciensano, Niet-overdraagbare aandoeningen: Algemeen overzicht, Health Status Report; 22 dec. 2019, Brussel, België
2: Gisle L, Drieskens S, Demarest S, Van der Heyden J. Geestelijke gezondheid: Gezondheidsenquête 2018. Belangrijkste resultaten. Brussel, België: Sciensano; Rapportnummer: D/2020/14.440/3.
3: Le spécialiste, Les femmes et minorités sexuelles souffrent d'inégalités également dans la santé (Vrouwen en seksuele minderheden kampen ook met ongelijkheden op het vlak van gezondheid); 8 maart 2022.
